Opdrachtgevers, architecten en auteursrecht
Columns | Door Kees van der Hoeven
Geplaatst: 09-05-2017
 Kortgeleden werd ik gebeld door een grote bouwer: ‘Meneer Van der Hoeven, u bent toch de architect van het ministerie van V&W in Den Haag?’ Na mijn bevestigende antwoord vertelde hij dat ze bezig waren met een bieding op het kantoorgebouw, dat een kleine dertig jaar na oplevering nu door het Rijk te koop is gezet.
Er ontwikkelde zich een plezierig gesprek, met name over de stabiliteit van de bijzondere betonconstructie, en hij was dankbaar voor de dieperliggende informatie die ik hem daarover kon geven. Ik was blij met zijn telefoontje, want hij liet zien hoe je als opdrachtgever respectvol omgaat met een gebouw en zijn oorspronkelijke ontwerper.
En dat gebeurde tot nu toe bijna nooit; gebouwen van mijn hand werden zelfs verbouwd zonder dat ik ervan wist. Daar hadden de opdrachtgevers dus niet begrepen wat het ‘persoonlijkheidsrecht’ van de architect inhoudt. In de Auteurswet is namelijk bepaald dat een architect zich kan verzetten tegen ‘elke misvorming, verminking of andere aantasting’ van zijn werk en de mogelijke reputatieschade die daar het gevolg van is. Waar het overleg over verbouwplannen mislukt, kan een architect dus in laatste instantie naar de rechter stappen. Dat is trouwens geen sinecure en meestal een langdurig, ingewikkeld en kostbaar traject. En zonder enige garantie op succes.
Kortgeleden hebben we daarvan nog enkele prominente voorbeelden kunnen volgen. Zoals architect Max van Huut die opponeerde tegen de vervanging van de gevel van zijn KPMG-gebouw in Amstelveen. Pikant detail is dat het gewraakte plan werd getekend door een van zijn oud-medewerkers. De rechter gaf Van Huut ongelijk, want het zogenaamde ‘Jelles-arrest’ van de Hoge Raad bepaalde al in 2004 dat complete sloop niet als ‘verminking’ kan worden gezien. Hij ging in beroep bij het gerechtshof omdat hij meende dat zijn reputatie werd aangetast, maar ook die zaak verloor hij.
Architect Fons Verheijen had meer succes in zijn bodemprocedure bij de rechtbank tegen verminking van zijn Naturalisgebouw in Leiden. Hij was niet tegen een museumuitbreiding en ook niet tegen het feit dat een andere architect die nieuwbouw tekende. Zijn museumzalen werden in dat plan echter gedegradeerd tot opslagruimte en de vele door hem aangedragen alternatieven bleken telkens onbespreekbaar. Naturalis denderde gewoon door en contracteerde zelfs een aannemer voor de bouw, overigens zonder te melden dat er nog een rechtszaak speelde. De drie rechters in de bodemprocedure gaven Verheijen tenslotte gelijk en toen Naturalis direct aansluitend ook nog begon met de bouw, dwong hij in kort geding met succes een bouwstop af.
Omdat ik Fons Verheijen gedurende al die jaren van harte heb gesteund, weet ik van zeer nabij hoe zwaar het hem is gevallen om in deze casus uiteindelijk een schikking te accepteren. Hoewel hij gelijk kreeg, deed hij uit compassie met de gevolgen voor de vele onderaannemers tenslotte afstand van het opus magnum uit zijn oeuvre.
De lessen uit het bovenstaande zijn helder: neem bij een gedachte verbouwing zo vroeg mogelijk contact op met de oorspronkelijke architect. Leg je plan aan hem of haar voor, dan zul je zien dat een nieuwe toekomst vrijwel altijd wordt gesteund. En ik blijf natuurlijk benieuwd naar alle andere bieders op ‘mijn’ ministerie van V&W.
/Kees van der Hoeven, architect te Wassenaar
Overig Columns
|