Krimp noopt tot wijziging aanbesteding publieke werken
Bouwnieuws | Door een onzer verslaggevers
Geplaatst: 11-07-2012
In heel Europa is sprake van een trek naar grote steden. Grote delen van het platteland lopen leeg. Deze ruimtelijke transitie heeft radicale gevolgen voor de manier waarop publieke werken zoals bruggen en wegen, sporthallen en scholen moeten worden aanbesteed.
Het huidige systeem, waarbij overheden zonder regionale afstemming inkopen op laagste prijs, is volstrekt inadequaat. Dat betoogt Arno van der Vlist, hoogleraar vastgoedontwikkeling aan de Rijksuniversiteit Groningen.Met de aanbesteding van publieke werken zijn grote bedragen gemoeid. In de Europese Unie wordt jaarlijks ca. 600 miljard euro uitgegeven aan publieke werken. Dat is meer dan twee keer het bruto binnenlands product van Polen, en evenveel als het bbp van Nederland. Alle reden voor meer onderzoek naar deze problematiek, stelt Van der Vlist. Publieke werken zijn belangrijk voor het welzijn - de kwaliteit van leven, het geluk van burgers en het vermogen om deze factoren te beïnvloeden. Het voorzien in publieke werken wordt veelal gezien als typische overheidstaak. De ruimtelijke transitie bezorgt de overheden grote hoofdbrekens. Het is namelijk erg ingewikkeld om investeringen in publieke werken navenant terug te schroeven, stelt Van der Vlist. Dat stelt de overheid voor hoge kosten: "Je kunt nu eenmaal geen goedkope brug bouwen omdat er maar een paar auto’s overheen hoeven. Als in een dunbevolkt gebied een brug moet komen, is hij dus relatief duur voor de belastingbetaler."
Europees
De ontwikkelingen die Van der Vlist schetst, spelen zich af in een Europese context. "In heel Europa zie je concentratie van de bevolking: grote delen raken heel dunbevolkt. Het is niet meer vanzelfsprekend dat de infrastructuur door de overheid wordt gefinancierd, want die krijgt daar relatief weinig value for money. Publieke werken worden eigenlijk betaald door de bewoners van de stedelijke centra. Maar tegelijkertijd zijn dit soort projecten een belangrijke pijler onder de economie. Ze zijn in de toekomst een van de belangrijkste voorwaarden voor duurzame economische groei en spelen een essentiële rol in sociale cohesie binnen Europa.Veel overheden kopen publieke werken in op de laagste prijs, waarbij de aannemer met de laagste bieding het werk mag realiseren. De prijs die uit de bus komt, is daardoor wel de laagste, maar niet automatisch de beste voor de samenleving. Aanbesteding op laagste prijs is maar één kant van de medaille", aldus Van der Vlist. Hij vindt dat er bij deze aanbestedingen ook andere criteria moeten meewegen. "Kijk bijvoorbeeld naar Groningen Seaports, dat bij een recente aanbesteding niet inzet op de laagste prijs, maar op kwaliteit. Het havenschap weegt ook mee dat de toekomstige aannemer personeel uit de regio in dienst moet nemen. Een voorbeeld is Schotland, waar werklozen moeten worden ingezet voor de bouw van een project. Op die manier leidt zo’n project tot een broodnodige oppepper van de regionale economie.’Bij aanbestedingen zou de overheid bovendien milieueisen kunnen stellen, aldus Van der Vlist. ‘EMVI (de economisch meest voordelige inschrijving) biedt daartoe mogelijkheden.Daarbij wordt niet alleen naar de prijs gekeken, maar eveneens veel waarde gehecht aan criteria zoals publieksgerichtheid, duurzaamheid en projectbeheersing.De praktijk wijst overigens uit dat veel overheden worstelen met een goede invulling van dit model."
Afstemming
Verder zouden overheden volgens Van der Vlist veel meer moeten samenwerken om hun publieke werken goed aan te besteden. "Nu is het ieder voor zich. Er is weinig afstemming in aanbesteding van gemeenten, provincies en het Rijk. De situatie kan zich zelfs voordoen waarin overheden concurreren om bouwcapaciteit, waarbij de ene bouwer op project A zal inschrijven en de andere bouwer op project B. Dat gebrek aan concurrentie is slecht voor de prijs. Daar komt nog bij dat er ook afspraken moeten worden gemaakt over wáár nieuwe voorzieningen precies worden gepland. Van der Vlist doet nader onderzoek naar deze problematiek bij gemeenten, provincie en het Rijk. ‘Het is onduidelijk of en hoeveel extra kosten de duurzaamheidscriteria (economische, sociale en milieueisen) met zich mee brengen, in vergelijking met aanbesteding ten opzichte van laagste prijs. Het is zelfs nog maar de vraag of dat de kosten opdrijft. Meer uitgeven aan openbare werken maar daarmee besparen op maatschappelijke of welzijnsuitgaven, kan uiteindelijk voordeliger zijn."
Prof.dr.ir. Arno van der Vlist (Hardinxveld, 1971) studeerde agrarische economie in Wageningen. Na zijn promotie in de economie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam in 2001 werkte hij enige tijd in de vastgoedwereld. Sinds eind 2008 is hij hoogleraar vastgoedontwikkeling aan de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek richt zich op ruimtelijk-economische aspecten van de vastgoedmarkt en op aanbesteding in bouw en vastgoed. Hij is bestuurslid van de Regional Science Association Nederland.
Overig Bouwnieuws
|