Prijzenslag 2019
Columns | Door Tim de Boer
Geplaatst: 27-05-2019
 Het prijzenseizoen in de architectuur is weer in volle gang. Afgelopen maand reikte de BNA de ‘Gebouw van het Jaar’ prijzen uit. De Noord-Zuid lijn in en de Lochal in Tilburg gingen er met de hoofdprijzen vandoor.
Bij de presentatie van het jaarboek Architectuur in Nederland (van uitgeverij Nai010) ging traditiegetrouw de meeste aandacht naar het project dat de kaft siert: de grootste fietsenstalling ter wereld in Utrecht.
Maar wat zeggen die prijzen nu? Zijn het dagkoersen? De waarde van de publiciteit waard? Of zijn het projecten die echt iets bijdragen aan de stad? Ook echt van meerwaarde zijn voor de gebruikers?
Ik moest eraan denken omdat recentelijk ook de nominaties van de internationale Aga Khan prijs bekend werden gemaakt. De prijs, met een prijzengeld van 1 miljoen dollar, valt meestal buiten ons blikveld. Zelfs de nominatie van het OMA project Alserkal Avenue, een cultureel centrum in Dubai, zorgde voor weinig rumoer. De prijs richt zich vooral op projecten in het Midden Oosten, Azië en Afrika. Belangrijkste voorwaarden om mee te mogen doen zijn dat het project al een jaar af moet zijn en dat het project de maatschappij tot dienst is.
Als je de nominaties bekijkt vallen de ingediende gebouwen uiteen in twee soorten projecten met een geheel eigen aanpak. Opvallend veel Aziatische en Afrikaanse plannen zijn gericht op het inzetten van de weinige beschikbare middelen op een zo effectief mogelijke wijze. Ontwerp is daar ingezet als methode en slechts beperkt sturend in het eindresultaat. Het zijn eenvoudige gebouwen die perfect passen in hun omgeving en bijvoorbeeld gebruikmaken van natuurlijke ventilatie en lokale materialen.
Daarnaast zijn er projecten - zoals Alserkal Avenue van OMA - die veel meer in de Westerse traditie passen. Het materiaal is hier ondergeschikt aan het ontwerp. De ontwerper bedenkt en manipuleert het materiaal zoals hij dat wil. Schaarste is hier geen uitgangspunt.
De Noord-Zuid lijn (Benthem Crouwel Architecten), de Fietsenstalling in Utrecht (Ector Hoogstad) en de Lochal (Civic Architects, Braaksma & Roos Architectenbureau en Inside Outside) zijn alle drie publieke projecten. Allemaal verbeteren ze de infrastructuur van de stad. Soms fysiek, maar in het geval van de Lochal juist ook maatschappelijk. Ze voegen absoluut iets toe aan de stad.
Ook hier kan je de verschillende opvattingen zien. Bij de Noord-Zuid lijn en de fietsenstalling in Utrecht is het ontwerp leidend. Het ontwerp van de Lochal gaat veel meer uit van de bestaande kwaliteiten en materialen. Vanuit de hopeloos verouderde loods is door slimme ontwerpingrepen bijna een heel nieuw stadsdeel ontwikkeld.
Welke van de ontwerpen over een paar jaar nog steeds goed functioneren moeten we afwachten. Bij deze prijzen komt de jury niet pas na een jaar de resultaten beoordelen. Dat moeten wij zelf doen.
Overig Columns
|